De Sperwer, de Amstel en James Bond
Op foto’s van ons oude clubhuis langs de Amstel zag ik soms een platbodem afgemeerd liggen. Ik was benieuwd van wie dat schip was en ging op onderzoek uit. Het schip bleek een zogenaamde „boeier", die in opdracht van Carl Jurrjens door jachtbouwer Eeltjebaas te Joure werd gebouwd en in 1886 te water gelaten. Het schip had een lengte van 8,80 meter en kreeg de naam „Sperwer", een vergulde sperwer was aangebracht op het roer.
Carl Jurrjens was een van de 22 medeoprichters van R&Z De Amstel en zat samen met Willem Hultzer 42 jaar in het bestuur van onze vereniging. Beide heren werden erelid van onze vereniging, maar ook van de KNZ&RV te Muiden waar zij lange tijd actief waren.
De Sperwer bleek een snelle zeiler en Carl bouwde spoedig een reputatie op als wedstrijdzeiler. Met de Sperwer won Carl in 1892 voor de derde keer op rij de Sneeker Hardzeildag en mocht de cup, een zilveren beker geschonken door de „Holland Society of New York", behouden. De overwinning werd in Amsterdam groots gevierd met een vuurwerk vanaf een schuit tussen de clubhuizen van „De Amstel” en „De Hoop”.
De beker werd in 1927 door de weduwe van Carl geschonken aan de KNZ&RV te Muiden. De beker wordt nog steeds uitgereikt aan de Nederlandse (plank)zeiler die naar het oordeel van het bestuur in dat jaar de beste resultaten op internationaal gebied heeft behaald. De laatste keer werd de Jurrjens-prijs In 2014 toegekend aan J.W.M. Ypma voor zijn prestaties in de drakenklasse.
In 1898 verkoopt Carl Jurrjens de Sperwer, en schaft het open jacht „Piet Hein” aan. Met dit schip behaalt hij ook veel overwinningen, in de kranten werd hij vaak de beste zeiler van Nederland genoemd.
De Sperwer werd een aantal keren doorverkocht en belandt in 1926 op het Isle of Wight waar hij wordt omgedoopt in „Hawke”. In 1931 ruilt de eigenaar de Hawke voor een sportauto. De Britse marineofficier Merlin Theodore Minshall wordt de nieuwe eigenaar.
In 1933 gaan Merlin Minshall en zijn vrouw met de Hawke op huwelijksreis. Ze willen vanaf Engeland over de Seine, Marne-Rijnkanaal, de Rijn en Donau naar de Zwarte Zee.
De huwelijksreis was ook een dekmantel, Merlin had de opdracht in opkomend nazi-Duitsland te spioneren, hij rapporteerde rechtstreeks aan de British Naval Intelligence over olieopslagplaatsen, versterkingen en dergelijke.
De huwelijksreis wordt een mislukking, zijn vrouw gaat in Wenen van boord en er volgt een scheiding, Merlin vervolgt zijn weg en blijft niet lang alleen. Hij komt in contact met de jonge Duitse vrouw Lisa Kaltenbrunner, ze komt hem vergezellen op zijn tocht naar de Zwarte Zee. Ze blijkt een contraspion te zijn met de opdracht van Hermann Göring om hem zijn onderzoeksmateriaal en foto’s afhandig te maken en hem daarna om zeep te helpen. Bij de Zwarte Zee vergiftigt zij hem, hij overleeft de aanslag ternauwernood. Lisa verdwijnt en Merlin keert terug naar Londen. De Hawke wordt in 1937 als deklast op een vrachtschip van de Zwarte Zee naar Antwerpen verscheept.
Merlin Minshall was behalve scherpschutter ook judo- en karate-expert. Merlin nam twee keer deel aan de Monte Carlo-rally en ontving uit handen van Benito Mussolini in 1937 een trofee voor het winnen van de Italian Foreign Challenge Trophy, een wegwedstrijd van 4.000 mijl (~6.534 km) tussen Rome en Sicilië waarbij toen vier coureurs het leven lieten. In 1940 was hij een nauw betrokken bij een project om de Donau in Roemenië te blokkeren om zo de Duitse olie-import te blokkeren, ook gaf hij leiding aan Operatie Shamrock, bedoeld om Duitse U-boten te kunnen volgen vanaf een platform in de Gironde.
Gedurende zijn tocht door Europa en tijdens de Tweede Wereldoorlog rapporteerde Merlin Minshall aan zijn superieur Ian Fleming. Vanaf 1950 begon Ian Fleming met het schrijven van spionageverhalen, zijn hoofdfiguur James Bond is deels gebaseerd op de avonturen van Merlin Minshall.
De „Hawk” komt in 1937 in Antwerpen aan en verkeert in slechte toestand. De eigenaren M. Mallens en D.E.G. Rosseels brengen de „Sperwer” weer zo goed mogelijk in de oorspronkelijke staat terug. De later aangebrachte opbouw op het vooronder wordt verwijderd en weer vervangen door een luik naar oorspronkelijk model. Ook de extra aangebrachte patrijspoorten worden verwijderd.
De Sperwer overleeft de oorlogstijd en in 1946 maakt Rosseels met de Sperwer een rondreis door Nederland zodat de Sperwer weer in het vaderland te bewonderen is. In 1948 ziet Rosseels zich wegens gezondheidsredenen genoodzaakt de Sperwer te koop aan te bieden. Op een veiling weet de Vereniging van Vrienden van het Zuiderzeemuseum te Enkhuizen de Sperwer te bemachtigen.
Er wordt nog een aantal jaren met de Sperwer bij belangrijke manifestaties gezeild, maar in 1966 wordt de Sperwer definitief op het droge gebracht.
U kunt de Sperwer nog steeds bewonderen in de schepenhal van dit prachtige museum te Enkhuizen.
Op de website van de Stichting Ronde en Platbodemjachten staat een uitgebreide beschrijving van de Sperwer.
In het meinummer van National Geographic uit 1937 stond een reisverslag van de reis, bij toeval ontdekte ik dat ik die jaargang ingebonden in mijn boekenkast had staan. Deze reisbeschrijving is nu ook opgenomen in het stamboek.
De Sperwer is ook te zien op een Polygoon Journaal uit 1955.
Over Merlin Minshall vindt u hier meer informatie:
Ik wens je veel lees- en kijkplezier!
Simon Koch
PS Misschien een leuk idee om bij het 150-jarig jubileum een boot de naam „Sperwer" te geven!
